Επωνύμως…

Πριν από μερικά χρόνια, θα θυμούνται οι πιο «παλιοί» ότι η τάση ήταν προς την αποκαλούμενη πολυκαναλική προσέγγιση από την πλευρά των εταιρειών που δραστηριοποιούνται στο χώρο της λιανικής. Τι σημαίνει αυτό; Πολύ απλά, ότι διαθέτουν πολλαπλά κανάλια για την πώληση των προϊόντων ή/και των λύσεων τους. Κανάλια που μπορεί να είναι τόσο φυσικά (π.χ. καταστήματα) όσο και ψηφιακά (π.χ. eshop).

Πλέον, όμως, έχουμε περάσει σε μία επόμενη φάση. Αυτή της omnichannel προσέγγισης. Η μετάφραση του συγκεκριμένου όρου στα ελληνικά δεν είναι τόσο απλή όσο το multichannel που μεταφράζεται σε πολυκαναλικό. Ο λόγος είναι πως το omnichannel είναι κάτι που πηγαίνει την πολυκαναλική προσέγγιση ένα βήμα παραπέρα. Γιατί σε αυτήν την περίπτωση δε φτάνει να έχεις πολλαπλά κανάλια διανομής, αλλά έχεις και πολλαπλά κανάλια επαφής και το κυριότερο όλα τα κανάλια θα πρέπει να προσφέρουν το ίδιο επίπεδο εμπειρίας στον πελάτη. Συν ότι θα πρέπει ο πελάτης να αναγνωρίζεται απευθείας.

Το omnichannel ακούγεται πολύ ενδιαφέρον αλλά δεν είναι διόλου απλό στην υλοποίηση του. Κατ’ αρχήν, η επιχείρηση θα πρέπει να ενοποιήσει όλα τα υφιστάμενα κανάλια πωλήσεων της και να μπορεί να ενημερώνει αυτόματα το ένα το άλλο. Αν ένας πελάτης αγοράσει κάτι offline θα πρέπει να ενημερώνεται αυτόματα και το online προφίλ του. Ενδεχομένως, ένα πρόγραμμα loyalty και μία κάρτα να είναι μία λύση.

Επιπλέον, θα πρέπει να υπάρχει κοινή εμπειρία σε όλα τα σημεία επαφής. Αυτά περιλαμβάνουν τόσο τα κανάλια πώλησης όσο και οπουδήποτε αλλού έχει παρουσία η επιχείρηση και έχει διάδραση με τον πελάτη. Για παράδειγμα, αν του αποστέλλει newsletter, αν έχει social media παρουσία, ακόμη και στα έντυπα που του στέλνει ή του δίνει. Η εικόνα πρέπει να είναι όσο το δυνατόν πιο κοινή.

Ακόμη, ο πελάτης ζητά προσωποποιημένη ενημέρωση, θέλει να μην τον ενοχλείς για πράγματα που δεν τον ενδιαφέρουν. Εδώ είναι που αρχίζουμε να συζητάμε για λύσεις που σχετίζονται με την τεχνητή νοημοσύνη και εδώ είναι που αρκετές επιχειρήσεις αρχίζουν να χάνουν το έδαφος κάτω από τα πόδια τους δεδομένου ότι η άσκηση δεν είναι διόλου απλή και χρειάζεται μία αρκετά διαφορετική προσέγγιση σε σχέση με το παρελθόν.

Πρακτικά, η omnichannel προσέγγιση μπορεί να αποδειχθεί κλειδί για την επιτυχία μίας επιχείρησης αλλά σε πολλές περιπτώσεις απαιτεί έναν μετασχηματισμό εκ μέρους της επιχείρησης που θέλει να την αξιοποιήσει. Και αν ο μετασχηματισμός δεν γίνει όπως πρέπει, τότε τα αποτελέσματα μάλλον θα είναι καταστροφικά για τις πωλήσεις της επιχείρησης και το μέλλον της. Γιατί πολύ απλά, ο πελάτης θέλει την καλύτερη δυνατή εμπειρία και δεν είναι διατεθειμένος να δώσει μία δεύτερη ευκαιρία. Συνδυασμός που μπορεί να αποδειχθεί καταλυτικός.

[social_share googleplus="no" linkedin="yes" whatsapp="no" viber="no"]

Σε μια παλιότερη εποχή θα έλεγα ότι έχουμε ξεφύγει. Σε μία άλλη -πολύ παλιότερη- θα έλεγα ότι είτε πρόκειται για επιστημονική φαντασία, είτε για πλάκα… Τώρα, που έχουν πια δει πολλά τα ματάκια μας, μάλλον δεν με εκπλήσσει αυτό που διάβασα τις προάλλες ότι γίνεται ήδη στον αμερικάνικο παράδεισο της καινοτομίας. Καθήστε να το πω και σ’ εσάς, λοιπόν, γιατί μάλλον δεν κυκλοφόρησε πολύ…

Πριν από ένα και κάτι μήνα, μέσα στον Απρίλιο, οι γνωστοί και μη εξαιρεταίοι New York Times ανακοίνωσαν ότι εξελίσσουν από καιρό συστήματα μηχανικής μάθησης (ούτε οι πρώτοι είναι και, πολύ περισσότερο, ούτε οι τελευταίοι) σε συνδυασμό με ειδικά ερευνητικά εργαλεία, με στόχο να προβλέπουν τα συναισθήματα τα οποία γεννούν στους αναγνώστες διάφορες ιστορίες από το (online βεβαίως – στο χαρτί δεν μπορείς να μετρήσεις αποτελέσματα) περιεχόμενο της εφημερίδας.  

ΟΚ, so what? Μη βιάζεστε… Από τα στοιχεία που συγκέντρωνε επί ένα χρόνο, η καλή εφημερίδα κατάφερε να δημιουργήσει μια λίστα από 30 κοινά συναισθήματα, τα οποία λίγο ως πολύ και με διάφορες αφορμές όλοι μας έχουμε νιώσει – το καινοτόμο στην περίπτωση τους είναι ότι 18 από αυτά τα συναισθήματα των αναγνωστών τους, οι ΝΥΤ δήλωσαν ότι τα έχουν… για πούλημα στις διαφημιστικές εταιρίες!

Να το κάνουμε πιο λιανά; Ας πούμε ότι μια διαφημιστική εταιρία θέλει να προωθήσει μια αναλογική ταινία – οι ΝΥΤ θα προσπαθήσουν να ταιριάξουν το υλικό της με ιστορίες που προκαλούν νοσταλγία. Στον αντίποδα, κάποια άλλη διαφήμιση θα μπορούσε να ταιριάξει με ιστορίες που προκαλούν φόβο κ.ο.κ. Αυτά τα 18 συναισθήματα, που ξεκινάνε από τη βαριεστιμάρα και τη χαρά και φτάνουν ως τη διάθεση για αγορές και την αγάπη, με ενδιάμεσους σταθμούς -μεταξύ άλλων- την έμπνευση, την αυτοπεποίθηση, τη νοσταλγία και το μίσος, προφανώς χρειάζονται την επεξεργασία τους, εκ μέρους τόσο της εφημερίδας, όσο και των διαφημιστικών εταιριών, για να «δέσει» η πώληση.

Μάλιστα, οι ΝΥΤ δεν είναι οι μόνοι που βλέπουν αυτή την άγνωστη ως τώρα σχέση κειμένων – διαφημίσεων. Κατά το AdWeek, στον ίδιο χώρο πειραματίζονται αρκετοί, ανάμεσά τους και η USA Today, καθώς οι διαφημιζόμενοι θεωρούν πως το μήνυμά τους «πιάνει περισσότερο τόπο» αν συνδυαστεί με το κατάλληλο πλαίσιο, από πλευράς storytelling. Στα μάτια τους, το συναίσθημα είναι άλλο ένα κρίσιμο στοιχείο που πρέπει να συμπεριλάβουν στους αλγορίθμους τους, με στόχο το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα – βλέπε, το ενδιαφέρον και την αγορά.

Το ερώτημα είναι τί επίδραση μπορεί να έχουν αυτά τα αιτήματα των διαφημιζομένων (και, σε δεύτερο χρόνο, οι απαιτήσεις) στην ύλη μιας εφημερίδας. Δεν μπορώ να μη σκεφτώ, για παράδειγμα, την περίπτωση ενός καλού πελάτη που ζητάει για το διπλανό στη διαφήμισή του άρθρο κάμποση χαρά, με ολίγη νοσταλγία και μια τζουρίτσα γέλιο (for good measure, που λένε κι οι Αμερικάνοι), ώστε να ταιριάζει με ένα συγκεκριμένο αφρόλουτρο, που το άρωμά του θα πρέπει να ανακαλεί στη μνήμη του αναγνώστη την αγνή και όμορφη εποχή που ήταν ακόμα παιδί κ.λπ. κ.λπ...

Αυτό το κατά παραγγελία (και προς οικονομικό όφελος του όποιου ηλεκτρονικού μέσου) γράψιμο ποιος θα το «διεκπεραιώνει»; Γιατί δεν αποκλείω στο μέλλον (σε περίπτωση άρνησης από τους δημοσιογράφους ή και χωρίς αυτήν, για λόγους ευκολίας) το ρόλο αυτό να τον παίζουν υπολογιστικά συστήματα / digital journalists, που εντάσσονται με ολοένα ταχύτερο ρυθμό στη ζωή μας, είτε ενσωματωμένοι στα κινητά μας, είτε ως ανεξάρτητες μονάδες, στα σπίτια μας.

Φυσικά, το καλύτερο απ’ όλα θα ήταν να μας άφηναν στην ησυχία μας, χωρίς κάποιου είδους χειραγώγηση. Να προσπαθούσαν να κερδίσουν τις προτιμήσεις μας με την αξία των προϊόντων ή των υπηρεσιών τους και όχι (κυριολεκτικά σ’ αυτή την περίπτωση) χάρη στα συμφραζόμενα. Όμως, δύσκολα μπορείς να σταματήσεις μια τεχνολογία που έχει ήδη «πάρει μπροστά», πολύ περισσότερο όταν οι εμπλεκόμενοι «μυρίζονται κέρδη»…

[social_share googleplus="no" linkedin="yes" whatsapp="no" viber="no"]

Στο χώρο της τεχνολογίας μας αρέσει να ασχολούμαστε με τις επόμενες τάσεις. Και το αποτέλεσμα είναι πολλές φορές να εμφανίζονται όροι με τους οποίους ασχολούνται άπαντες σε σημείο που να νομίζεις ότι δεν υπάρχει κάτι άλλο να ασχοληθείς.

Στο παρελθόν, το έχουμε δει αυτό με το web -πριν από 20 χρόνια με τη «φούσκα» των .com εταιρειών- με τα big data, το cloud και δεκάδες άλλους όρους. Το τελευταίο παράδειγμα είναι η τεχνητή νοημοσύνη (artificial intelligence ή απλά ΑΙ).

Στις περισσότερες περιπτώσεις, η τεχνολογία για την οποία γίνεται λόγος δεν είναι καν καινούρια. Υπάρχει ήδη, αλλά χρησιμοποιούμε έναν διαφορετικό όρο προκειμένου να γίνει περισσότερο ελκυστική είτε στο ευρύ κοινό είτε στις επιχειρήσεις. Για παράδειγμα, το cloud ουσιαστικά αποτελεί την εξέλιξη του application service provisioning (ASP) που εμφανίστηκε στα τέλη της δεκαετίας του ’90 και της άποψης που είχε διατυπωθεί στα μέσα της ίδιας δεκαετίας από την Oracle και τη Sun Microsystems, ότι στο προσεχές μέλλον «υπολογιστής θα είναι το δίκτυο» (network is the computer). Απλά, όταν πρωτοδιατυπώθηκε, η αγορά και οι χρήστες δεν ήταν και τόσο έτοιμοι.

Κάτι αντίστοιχο συμβαίνει και με την τεχνητή νοημοσύνη. Το ΑΙ δεν είναι κάτι καινούριο. Εφαρμογές που κινούνται στη λογική του ΑΙ υπάρχουν εδώ και αρκετά χρόνια. Απλά, τώρα οι συνθήκες έχουν ωριμάσει προκειμένου να αρχίσουμε να βλέπουμε περισσότερες πρακτικές εφαρμογές. Για να λειτουργήσει σωστά μία εφαρμογή τεχνητής νοημοσύνης χρειάζεται να την τροφοδοτήσεις με όσο το δυνατόν περισσότερο δεδομένα. Και είναι μάλλον περιττό να αναφερθώ στην ταχύτητα με την οποία αυξάνεται ο όγκος των δεδομένων που παράγονται πλέον σε παγκόσμιο επίπεδο.

Μία βασική διαφορά, βέβαια, είναι ότι η τεχνητή νοημοσύνη θα αλλάξει πολύ περισσότερο την καθημερινότητα μας από ότι ίσως νομίζουμε. Γενικότερα, η τεχνολογία έχει μία τάση να μας εκπλήσσει συνέχεια και γι’ αυτό είναι εξαιρετικά δύσκολο να κάνει κάποιος προβλέψεις. Θυμάμαι σε ένα διεθνές συνέδριο της Cisco να ακούω έναν ομιλητή να υποστηρίζει ότι μέχρι το 2030 θα έχουν εξαφανιστεί τα smartphones. Είναι προφανές ότι αυτό… ακούστηκε κάπως, αλλά από την άλλη να υπενθυμίσω ότι αν το 2005 έλεγε κάποιος ότι τα κινητά τηλέφωνα με πλήκτρα θα είχαν εξαφανιστεί ουσιαστικά μετά από 10 χρόνια, μάλλον θα τον περνούσαν για υπερβολικό. Οπότε ποτέ δεν ξέρεις…

Πίσω στην τεχνητή νοημοσύνη, όμως. Οι αλλαγές που φέρνει σε επίπεδο αυτοματοποίησης διαδικασιών είναι τρομακτικές. Κάποιους μάλιστα τους τρομάζουν κυριολεκτικά, αλλά να σημειώσω ότι τα περισσότερα σενάρια ταινιών επιστημονικής φαντασίας δεν έχουν επιβεβαιωθεί. Οπότε, το πιθανότερο σενάριο είναι να υπάρξουν αλλαγές αντίστοιχες με εκείνες που έχουμε δει στο παρελθόν με διάφορες τεχνολογικές εξελίξεις. Απλά, θα χρειαστεί να προσαρμοστούμε σε αυτές τις αλλαγές. Ίσως η μεγαλύτερη πρόκληση να είναι ότι οι αλλαγές πλέον γίνονται αισθητές πολύ πιο γρήγορα σε σχέση με το παρελθόν. Και αυτό είναι κάτι που πρέπει να λάβουμε σοβαρά υπόψιν μας.

[social_share googleplus="no" linkedin="yes" whatsapp="no" viber="no"]

Δυο διαφορετικές οπτικές, πάνω στο ίδιο θέμα! Ένα σχόλιο και μια έρευνα – Από τη μια το σχόλιο του καθηγητή Κοινωνικών & Φυσικών Επιστημών στο Πανεπιστήμιο του Yale, Νικόλα Χρηστάκη, ομιλητή (που, μάλιστα, προκάλεσε αίσθηση με τα λεγόμενά του για τον συνδεδεμένο κόσμο στον οποίο ζούμε) στο πρόσφατο 4^ο Microsoft Summit – κι από την άλλη, η πρόσφατη έρευνα του Economist Intelligence Unit, που συμπεραίνει ότι η (αδιάκοπη, πλέον, για εκατομμύρια ανθρώπους) σύνδεσή μας στο Διαδίκτυο είναι αποδεδειγμένα ένας από τους ισχυρότερους «διευκολυντές» σ’ ό,τι αφορά στις κοινωνικές αλλαγές, αλλά και στην οικονομική ανάπτυξη.

Μιλώντας με τον γράφοντα, ο Ελληνοαμερικανός καθηγητής έδωσε τη δική του -μάλλον μετριοπαθή- εκδοχή στο ερώτημα, αν σήμερα είμαστε υπερ-συνδεδεμένοι (ο ίδιος έγραψε, το 2009, μαζί με τον συνάδελφό του, Τζέιμς Φόουλερ, το εξαιρετικό βιβλίο «Συνδεδεμένοι», που εστιάζει ακριβώς στην εκπληκτική δύναμη των κοινωνικών δικτύων και τους τρόπους με τους οποίους διαμορφώνουν τη ζωή μας):  «Όλες αυτές οι τεχνολογίες που έχουμε εφεύρει, ο τηλέγραφος, το πιεστήριο, το τηλέφωνο ‘πάτησαν’ σ’ έναν αρχαίο και πρωτόγονο τρόπο ύπαρξης, δεμένο με την εξέλιξή μας, που σταδιακά μας έκανε κοινωνικά όντα – αν τότε ζούσε μόνος σου, δεν θα επιβίωνες, χρειαζόσουν την κοινότητα. Αν ρωτούσες την Ελληνίδα γιαγιά μου, όταν ήταν κοριτσάκι στην Πελοπόννησο, στο γύρισμα του προηγούμενου αιώνα, πόσες φίλες έχει, θα σου έλεγε 1-2 καλές και μ’ άλλες 4-5 κάνω παρέα. Αν ρωτήσω την κόρη μου, την Ελένη, που γυρίζει με το iPhone στην τσέπη έναν αιώνα μετά, θα μου δώσει την ίδια απάντηση. Οι τεχνολογίες δεν αλλάζουν τις θεμελιώδεις αρχές μας… Έχουν αλλάξει, όμως, τέσσερα πράγματα: την κλίμακα, την κοινοτικότητα (communality, o αγγλικός όρος για τη δυνατότητα συν-εργασίας), την εξειδικευμένη αναζήτηση (specificity) και την πραγματική εικόνα κάποιου (virtuality, ήταν ο όρος που χρησιμοποιήθηκε)». Κρατήστε τα αυτά στην άκρη…

Γιατί, έχουμε και την αγγλική έρευνα, η οποία καταπιάνεται με τις διαδοχικές βελτιώσεις / αναβαθμίσεις των δικτύων (και τα αποτελέσματά τους, προφανώς, στην καθημερινότητά μας) από την «παλιά, καλή εποχή» με τα πρωτόγονα modem που ίδρωνες να «πιάσεις γραμμή και να μην πέσει μέσα στα πρώτα λεπτά» ως τις μέρες μας, με τις οπτικές ίνες των σταθερών δικτύων και -σύντομα- με τις εξωπραγματικές δυνατότητες του 5G των ασύρματων επικοινωνιών. Η πρόσβαση στο Διαδίκτυο έχει γίνει μέρος της ζωής μας, στη δουλειά και στο σπίτι, είδος πρώτης ανάγκης και συνταγματικό δικαίωμα – όσο για τις επιχειρήσεις, για εκείνες είναι πια το ίδιο ζωτική με το ρεύμα και το νερό, το φως και τον αέρα, καθώς από αυτήν εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό η ίδια η λειτουργία τους, ο βαθμός της ανταγωνιστικότητάς τους, η ανάπτυξη, η παραγωγικότητα και η επιτυχία τους.

Ποια θα είναι η επόμενη ημέρα; Ο καθηγητής Χρηστάκης μου ομολόγησε πως τον ανησυχεί η «μοναξιά» των κοινωνικών δικτύων, η ανασφάλεια και η ανάγκη για σύγκριση με τους άλλους, στο πλαίσιο της δικτυακής κοινότητας, που κάποιες φορές μπορεί να καταλήξει ακόμα και στην κατάθλιψη – μου είπε πως έχει κάνει και έρευνα πάνω σ’ αυτό το θέμα… Από την άλλη πλευρά, η επόμενη γενιά των ασύρματων και ασύρματων επικοινωνιών με την εξάπλωση των ινών και του 5G, θεωρείται βέβαιο από τους ειδήμονες ότι θα βοηθήσει να ανέβει πολύ περισσότερο ο πήχης – ουσιαστικά αλλάζει η κατηγορία του άλματος: από το εις ύψος, πάμε στο επί κοντώ, με τις πιο πρόσφατες τεχνολογίες να αναλαμβάνουν το ρόλο του «κονταριού». Μάλιστα, λιγοστεύει διαρκώς και ο χρόνος ανάμεσα στα άλματα, ενώ πολλαπλασιάζονται και τα σκάμματα! Κάθε κλάδος, κάθε βιομηχανία κι ένα σκάμμα, πλέον, καθώς οι ανατροπές είναι πολλές και οι κανόνες του παιχνιδιού ξαναγράφονται από την αρχή…

Ποια πλευρά να πιάσεις τώρα και ποια να αφήσεις; Πώς να έχεις τα καλά, χωρίς τα κακά (έστω, ως ένα βαθμό); Κι εκείνη η έρμη η «χρυσή τομή», που κατοικεί να πάμε να τη βρούμε; Πάλι για δοκιμές (σύστημα trial and error, που λένε στο χωριό της γιαγιάς μου) μας βλέπω, μέχρι να αποκατασταθεί η ισορροπία, όσο κρατήσει κι αυτή… Πού βάλαμε το «κοντάρι», είπαμε;             

Ποιός είναι ο σημαντικότερος παράγοντας για τη δημιουργία μίας «έξυπνης» πόλης; Η δημιουργία των σχετικών υποδομών (π.χ. WiFi κάλυψη των κεντρικών σημείων της πόλης, αλλά και η παροχή των κατάλληλων ψηφιακών εφαρμογών) ή η αλλαγή νοοτροπίας των κατοίκων προκειμένου να αξιοποιήσουν τις ψηφιακές υποδομές που έχουν δημιουργηθεί;

Τα ερωτήματα αυτά άρχισαν να με απασχολούν μετά από μία συζήτηση που είχα με έναν φίλο, ο οποίος, φυσικά, και τάσσεται αναφανδόν υπέρ της «έξυπνης» πόλης, απλά έχουμε μία λίγο διαφορετική προσέγγιση όσον αφορά το πώς πρέπει να γίνει αυτό.

Η άποψη μου είναι ότι ο σημαντικότερος παράγοντας είναι η αλλαγή νοοτροπίας εκ μέρους όλων των πολιτών. Και κυρίως εκείνων που εργάζονται μέσα σε έναν οργανισμό τοπικής αυτοδιοίκησης. Όπως, φυσικά, και των κατοίκων. Γενικότερα, αν δεν αλλάξει η νοοτροπία, δύσκολα μπορούν να γίνουν πραγματικότητα ορισμένα πράγματα, ιδίως όσον αφορά την αξιοποίηση ψηφιακών τεχνολογιών. Κάτι που επεσήμανε ο δήμαρχος Τρικκαίων, Δημήτρης Παπαστεργίου στη συζήτηση που είχε με την απεσταλμένη της Huffington Post, στο πλαίσιο ενός πολύ ενδιαφέροντος θέματος για το τι γίνεται στα Τρίκαλα και έχουν εξελιχθεί σε μία πρότυπη πόλη.

Ο λόγος που θεωρώ ότι η αλλαγή νοοτροπίας είναι το κλειδί για την αξιοποίηση των ψηφιακών τεχνολογιών είναι απλός: υποδομές έχουν δημιουργηθεί κατά καιρούς σε πολλές πόλεις. Τα Τρίκαλα ήταν πριν από 15 χρόνια μία από τις πρώτες πόλεις που προσέφεραν σε κατοίκους και επισκέπτες δωρεάν WiFi πρόσβαση στα κεντρικά σημεία της πόλης, αλλά δεν ήταν η μόνη. Χάρη σε διάφορα ευρωπαϊκά προγράμματα, αντίστοιχες δυνατότητες παρείχαν αρκετοί ακόμη δήμοι. Όμως, τις υποδομές αυτές ελάχιστοι τις χρησιμοποιούσαν. Σε συνδυασμό με λάθη στην υλοποίηση αλλά και την αδιαφορία των αρμόδιων παραγόντων, το αποτέλεσμα ήταν οι υποδομές αυτές να απαξιωθούν και να εγκαταλειφθούν.

Το θέμα επανέρχεται στο προσκήνιο λόγω μίας σχετικής πρόσκλησης για χρηματοδότηση από την πλευρά του υπουργείου Ψηφιακής Πολιτικής, αλλά και πάλι αναρωτιέμαι αν τελικώς θα μπορέσουν οι δήμοι να αξιοποιήσουν σωστά αυτές τις υποδομές, αν οι κάτοικοι δεν το επιθυμούν. Πολλές φορές, η άρνηση για αλλαγή και για να μάθεις κάτι καινούριο είναι το μεγαλύτερο εμπόδιο που έχουν να αντιμετωπίσουν όσοι καταβάλλουν μία προσπάθεια προκειμένου να κάνουν κάτι διαφορετικό, κάτι καινοτόμο.

Η ανάπτυξη ψηφιακών υποδομών σε έναν δήμο δεν είναι κάτι που κοστίζει «τρελά» χρήματα. Πολλές φορές, η δημιουργία ενός portal από έναν δήμο που να λειτουργεί σαν οδηγός τόσο για τους πολίτες όσο και για τους επισκέπτες, κοστίζει πολύ λιγότερο από την ανάπλαση της κεντρικής πλατείας του ίδιου δήμου. Και πολλές φορές, η πλατεία έχει ανακατασκευασθεί λίγο πριν τις προηγούμενες δημοτικές εκλογές, οπότε δεν είναι και πρώτη προτεραιότητα να την ξαναφτιάξουμε.

Το θέμα, όμως, είναι ότι το portal δεν είναι πλατεία που τη φτιάχνεις μία φορά και μετά ηρεμείς. Το portal χρειάζεται καθημερινή ενημέρωση με νέες πληροφορίες και στοιχεία. Χρειάζεται οι άνθρωποι του δήμου να κοιτάνε τα αιτήματα που έρχονται ηλεκτρονικά και να απαντάνε σε αυτά. Αντίστοιχα, ένας δήμος μπορεί να διοργανώσει σεμινάρια ψηφιακών δεξιοτήτων για τους πολίτες και τις επιχειρήσεις, αλλά οι τελευταίοι θα πρέπει να πάνε να τα παρακολουθήσουν. Ακόμη και αν δεν τον ψήφισαν τον συγκεκριμένο δήμαρχο. Πολίτες και επιχειρηματίες θα πρέπει να κατανοήσουν ότι αν δεν κατανοήσουν τις ψηφιακές τεχνολογίες και δεν αρχίσουν να τις χρησιμοποιούν, τότε σε μερικά χρόνια θα βρεθούν με μεγάλο μειονέκτημα σε σχέση με άλλους δήμους ή επιχειρήσεις, είτε στην περιοχή τους είτε στην Ελλάδα είτε στον υπόλοιπο κόσμο.

Η αλλαγή νοοτροπίας είναι το κλειδί, πολύ απλά, γιατί αν υπάρξει τότε οι προσπάθειες που θα γίνουν θα έχουν πραγματικό αποτέλεσμα. Και τότε μπορούμε να φθάσουμε να μιλάμε για μία πραγματικά έξυπνη πόλη. Χωρίς εισαγωγικά.

[social_share googleplus="no" linkedin="yes" whatsapp="no" viber="no"]

Όσο να ‘ναι -χρόνια είμαστε στην πιάτσα, πια- κάποια πράγματα τα «μυρίζεσαι» εξαρχής ότι «έχουν ψωμί»! Τα βλέπεις όταν πρωτοεμφανίζονται, τα παρακολουθείς στενότερα όταν αρχίζουν να γίνονται τάση, τα χαίρεσαι εν τω καιρώ της δόξης τους όταν γίνονται καθεστώς και, μοιραία -κάποια στιγμή- αρχίζεις να αντιλαμβάνεσαι και την πτώση τους, όταν σιγά-σιγά παραδίδουν τη θέση τους στις προτιμήσεις του κοινού σε κάτι άλλο, που έρχεται να λύσει μια καινούρια ανάγκη ή να συμπληρώσει τις προηγούμενες. Τα πάντα ρει…

Πότε-πότε, όμως, έρχεται μια μέτρηση, μια έρευνα, ένα άρθρο που σε κάνει να συνειδητοποιήσεις ακόμα καλύτερα και σαφέστερα πόσο πολύ έχουν προχωρήσει τα πράγματα… Να, όπως συνέβη πριν από λίγες ημέρες, που (ψάχνοντας για κάτι άλλο, είναι αλήθεια), βγήκαν στην οθόνη μου τα αποτελέσματα πρόσφατης έρευνας της IDC σχετικά με τα ποσά που επενδύουν οι επιχειρήσεις παγκοσμίως, για τον ψηφιακό μετασχηματισμό τους. Ποιος δεν ξέρει και ποιος δεν μιλάει πια γι’ αυτή την ανάγκη που, ουσιαστικά, αποτελεί τον καταλύτη για να μπουν επιχειρήσεις, φορείς και οργανισμοί σε μια νέα εποχή, αυτή της 4^ης Βιομηχανικής Επανάστασης. Μόλις πριν από λίγες ημέρες, από αυτήν εδώ τη στήλη, ο Δημήτρης Μαλλάς αναφέρθηκε στον (χρονίζοντα) Ψηφιακό Μετασχηματισμό των ΟΤΑ, μέρες που είναι… Άλλο να το λες, όμως, κι άλλο να βλέπεις ξαφνικά τα (δυσθεώρητα) νούμερα μπροστά σου!

Σύμφωνα με τη γνωστή εταιρία ερευνών IDC, λοιπόν, οι επενδύσεις τις οποίες θα κάνουν φέτος οι απανταχού της Γης επιχειρήσεις (προσέξτε, μιλάμε μονάχα για τις επιχειρήσεις…) για τον ψηφιακό μετασχηματισμό των επιχειρηματικών μοντέλων τους, των προϊόντων και των υπηρεσιών τους θα ξεπεράσουν -κρατηθείτε!- τα 1,18 τρισεκατομμύρια δολάρια, σημειώνοντας αύξηση 17,9% έναντι του αντίστοιχου ποσού του 2018. Αναμένεται, μάλιστα, αυτές οι επενδύσεις να αυξηθούν ακόμα περισσότερο τα αμέσως επόμενα χρόνια – ανώτερο στέλεχος της IDC, εξέφρασε την άποψη ότι μέσα στην επόμενη τετραετία, οι επενδύσεις για DX (αυτή τη συντομογραφία έχουν δώσει στον Ψηφιακό Μετασχηματισμό) μπορεί να φτάσουν αθροιστικά τα 6 τρισ. δολάρια…

Κι αν θέλετε να μάθετε ποιος είναι «ο πιο καλός ο μαθητής», η IDC έχει απάντηση και σ’ αυτό: γερές επενδύσεις σε DX θα γίνουν σε όλους τους τομείς, με αύξηση ανάμεσα σε 15% και 20%, αλλά ειδικά στον χρηματοπιστωτικό τομέα η αύξηση θα είναι ακόμα μεγαλύτερη, φτάνοντας το 20,4% σε ετήσια βάση, μεταξύ 2017 και 2022. Οι κλάδοι που θα επενδύσουν σε απόλυτους αριθμούς περισσότερα χρήματα στον Ψηφιακό Μετασχηματισμό είναι αυτοί που περιλαμβάνουν τη μετάβαση σε μοντέλο smart factory, με ό,τι περιλαμβάνει αυτό από πλευράς ριζικής αλλαγής των διαδικασιών, αλλά και του ελέγχου ποιότητας. Ακολουθεί ο κλάδος της λιανικής κι από κοντά οι μεταφορές και τα professional services. Προφανώς, κάθε κλάδος προωθεί το δικό του, διαφορετικό μίγμα στρατηγικών προτεραιοτήτων, που ξεκινούν από το omni-channel εμπόριο για τη λιανική, περνούν στη βελτιστοποίηση της ψηφιακής εφοδιαστικής αλυσίδας για τις μεταφορές και φτάνουν ως τη διαχείριση και ουσιαστική αλλαγή των χώρων εργασίας για τα professional services.

Η καλή εταιρία ερευνών δίνει και επιμέρους στοιχεία, για το πού ακριβώς πάνε τα λεφτά, τουλάχιστο για φέτος: να, λοιπόν, μια πρώτη κατάταξη (αφήνω τους αγγλικούς όρους, όπως ακριβώς τους αναφέρει, με τα αντίστοιχα ποσά, δίπλα):

• autonomic operations ($52 δισ.),
• robotic manufacturing ($45 δισ.),
• freight management ($41 δισ.),
• root cause ($35 δισ.).

Υπάρχουν, πάντως, κι άλλοι τομείς πάνω από το όριο των 20 δισ. δολαρίων φέτος στους οποίους περιλαμβάνονται οι αυτο-επισκευαζόμενοι μηχανισμοί και η επαυξημένη συντήρηση(!), η έξυπνη και προληπτική διαχείριση για δίκτυα μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας, καθώς και οι δράσεις ελέγχου ποιότητας και συμμόρφωσης.

Όλες αυτές οι τεράστιες επενδύσεις, όμως, έχουν κάποιο αντίκρισμα; φέρνουν αποτέλεσμα; Ναι, βροντοφωνάζει η IDC, προσθέτοντας πως -στο πλαίσιο της έρευνάς τους- σαφώς πλέον προκύπτει ότι οι επιχειρήσεις που επένδυσαν τα 2-3 τελευταία χρόνια στο DX ήδη δρέπουν τους καρπούς της προσπάθειάς τους: έχει επιταχυνθεί η ανάπτυξή τους, με αύξηση εσόδων και καθαρών κερδών, σε σύγκριση με τις άλλες επιχειρήσεις, που υστέρησαν σε πρωτοβουλίες και επενδύσεις. Μ’ άλλα λόγια… «μπρος στα κέρδη, τι είναι ο πόνος» (των επενδύσεων).

[social_share googleplus="no" linkedin="yes" whatsapp="no" viber="no"]

Μία από τις ατάκες που ακούγονται αρκετά συχνά τα τελευταία χρόνια στα διάφορα συνέδρια ψηφιακών τεχνολογιών είναι πως «τα δεδομένα είναι το νέο… πετρέλαιο» (Data is the new oil). Η πραγματικότητα είναι πως η ευρεία χρήση των ψηφιακών τεχνολογιών από τις επιχειρήσεις έχει ως αποτέλεσμα τη συγκέντρωση ενός ιδιαίτερα μεγάλου όγκου δεδομένων από αυτές. Και αξίζει να σημειωθεί, ότι η συντριπτική πλειονότητα των δεδομένων αυτών δεν αφορά προσωπικά στοιχεία πελατών ή προμηθευτών, αλλά, κυρίως, σχετίζονται με το πώς είναι οργανωμένη μία επιχείρηση, τους τομείς που δραστηριοποιείται και γενικότερα τον τρόπο λειτουργίας της. Και υπό αυτή την έννοια, τα δεδομένα είναι… χρυσάφι, αρκεί να αξιοποιηθούν σωστά.

Η αξιοποίηση αυτών των δεδομένων αποτελεί ένα πολύ μεγάλο θέμα για κάθε είδους εταιρεία. Έχει γίνει πλέον κατανοητό ότι η ανάλυση αυτών των δεδομένων μπορεί να οδηγήσει σε συμπεράσματα, τα οποία με τη σειρά τους μπορούν να βοηθήσουν κατ’ αρχήν στην βελτίωση του τρόπου λειτουργίας και τη μείωση των δαπανών μίας επιχείρησης. Κατά δεύτερον, μπορούν να οδηγήσουν στην παραγωγή νέων προϊόντων, ή στον εντοπισμό ευκαιριών για νέες πηγές εσόδων και αύξηση των πωλήσεων.

Πώς, όμως, μπορεί μία επιχείρηση να αξιοποιήσει τα δεδομένα της; Πρέπει να βρει τον κατάλληλο συνεργάτη, που θα μπορεί να της προσφέρει μία ολοκληρωμένη λύση. Η διαδικασία αξιοποίησης των δεδομένων ξεκινά από τη συγκέντρωση και την αποθήκευσή τους, για να περάσουμε μετά στο στάδιο της ανάλυσής τους. Το επόμενο βήμα είναι η εξαγωγή συμπερασμάτων, που θα χρησιμοποιηθούν για την λήψη των ανάλογων αποφάσεων από τα αρμόδια στελέχη.

Εφαρμογές που δίνουν τη δυνατότητα για συγκέντρωση και ανάλυση δεδομένων υπάρχουν πάρα πολλές. Η επιλογή πρέπει να γίνει με βάση τόσο τις ανάγκες μίας επιχείρησης, όσο και τον τρόπο λειτουργίας της. Για αυτό και απαιτείται να υπάρχει ένα αρκετά ολοκληρωμένο πλάνο σχετικά με την αξιοποίηση των δεδομένων, οπότε η επιλογή του σωστού συνεργάτη είναι το πιο βασικό θέμα. Και ο συνεργάτης θα πρέπει να είναι εταιρεία με μεγάλη εμπειρία σε αντίστοιχα έργα και με πολλές συνεργασίες, που να καλύπτουν κάθε ανάγκη.

Πέραν του συνεργάτη, όμως, απαραίτητη προϋπόθεση είναι και η αλλαγή νοοτροπίας εκ μέρους της επιχείρησης και των ανθρώπων της. Θα πρέπει να γίνει απολύτως κατανοητό εσωτερικά ότι η αξιοποίηση των δεδομένων μπορεί να βοηθήσει στην καλύτερη λειτουργία της επιχείρησης, την απλούστευση των διαδικασιών, τη βελτίωση της παραγωγικότητας, τη λήψη καλύτερων αποφάσεων και την αύξηση των πωλήσεων ή/και τον εντοπισμό νέων πηγών εσόδων. Και υπό αυτή την έννοια, μπορεί να πει κανείς ότι ενδεχομένως να αξίζουν περισσότερο και από… χρυσάφι.

Η Amazon -πρέπει να το παραδεχτούμε- καταφέρνει να βρίσκεται συνέχεια στην πρώτη γραμμή της επικαιρότητας: πότε με τα (τεράστια) έσοδα και κέρδη της, πότε με τις ιδέες και τις πρωτοβουλίες της (για θυμηθείτε τα χιλιάδες robot στις αποθήκες και τα drones στις παραδόσεις), πότε με τα «προσωπικά» του ιδρυτή της (η πρώην κ. Μπέζος είναι πλέον κατά 34 δις $ πλουσιότερη, μετά το διαζύγιό της) οι προβολείς της δημοσιότητας είναι μόνιμα στραμμένοι επάνω της.

Ε, την προηγούμενη εβδομάδα η καλή εταιρία έδωσε ακόμα μια αφορμή για να μην μετακινηθούν οι προβολείς ούτε πόντο και να μην κοιμηθούν οι ανταγωνιστές της ούτε λεπτό (προφανώς, μέχρι να καταλάβουν τι ήταν αυτό που τους βρήκε και πώς θα το αντιμετωπίσουν καλύτερα…). Γιατί, out of the blue (όπως συχνά λέμε), στο πλαίσιο μιας τηλε-συζήτησης με τους εκπροσώπους των ΜΜΕ, όπου κυριάρχησαν τα (καλά, βεβαίως, αν και με μείωση του ρυθμού πωλήσεων) αποτελέσματα α’ τριμήνου της εταιρίας, ο CFO της Amazon, Μπράιαν Ολσάφσκι, δήλωσε πως «αυτή την εποχή δουλεύουμε και στη μετεξέλιξη του Prime (το πασίγνωστο πρόγραμμα πιστότητας της εταιρίας, με παραλαβή των παραγγελιών από τους ‘συνδρομητές’ του, εντός 48 ωρών) ώστε η παράδοση να γίνεται εντός 24 ωρών…».

Όπως ήταν φυσικό, αυτή η αναγγελία (για την οποία ο Ολσάφσκι δεν είπε τίποτα περισσότερο, εκτός από το ότι πρόκειται για ένα πλάνο με budget της τάξεως των 8000 εκ. $, που θα διαρκέσει αρκετούς μήνες) έγινε το κύριο θέμα συζήτησης, με αναλύσεις, σχόλια και πολλά ερωτηματικά σχετικά με τον τρόπο που η Amazon θα μπορέσει να καταφέρει αυτόν τον άθλο…

Κι όπως είναι φυσικότερο, κράτησε επί μακρόν προβληματισμένους και άγρυπνους τους ανταγωνιστές της, δηλ. τόσο τις εταιρίες ηλεκτρονικού εμπορίου, όσο και τους πιο παραδοσιακούς retailers, καθώς αν αυτή η εξαγγελία γίνει πράξη, σαφώς θα αποτελέσει σημαντικό ανταγωνιστικό πλεονέκτημα υπέρ της Amazon στον σκληρό αγώνα για τη διεκδίκηση της προτίμησης (και των δολαρίων, βεβαίως) του κοινού. Με απλά λόγια, δυσκολεύουν ακόμα περισσότερο τα πράγματα…

Όπως διαβάσαμε στον ξένο Τύπο, τα τελευταία χρόνια αυτές οι εταιρίες είχαν ιδρώσει για να πετύχουν επίσης 48ωρη παράδοση, μερικές μάλιστα είχαν καταφέρει να προσφέρουν καλύτερους όρους από οικονομικής πλευράς, ακόμα κι από την πρώτη διδάξασα (το 2005!) Amazon… Έτσι, η Walmart διαφήμιζε ήδη από το 2017 τη 48ωρη παράδοση χωρίς την ετήσια συνδρομή των 129 $ που χρεώνει το Prime (μαζί με μια επιλογή από ταινίες, τηλεοπτικά προγράμματα, μουσική, eBooks κι άλλα καλούδια, για να τα λέμε σωστά) αρκεί η παραγγελία να ήταν άνω των 35 $, ενώ το ίδιο προσέφερε πέρυσι και η Target.

Έπειτα από αυτές τις προσφορές, λοιπόν, κάποια αντίδραση εκ μέρους της Amazon, ήταν και λογική κα αναμενόμενη… Άλλωστε, τώρα έχει και τα μέσα: αντί για τις τεράστιες αλλά λίγες και απομακρυσμένες αποθήκες του παρελθόντος, σήμερα έχει καταφέρει (δεν της λείπουν και τα όβολα, βέβαια…) να στήσει ένα πυκνό δίκτυο με περισσότερα από 100 κέντρα logistics, σχεδόν στα όρια κάθε μεγάλης αμερικανικής πόλης, σε συνδυασμό με ιδιόκτητο στόλο από αυτοκίνητα, φορτηγά και αεροπλάνα (τα drones μάλλον θα είναι το επόμενο βήμα) που διευκολύνουν το σχεδιασμό και την υλοποίηση ακόμα και μεγαλόπνοων σχεδίων.

Η 24ωρη παράδοση είναι βέβαιο ότι θα αλλάξει πολλά, τόσο για τους Αμερικανούς καταναλωτές, όσο και για τους ίδιους τους retailers. Ειδικά για την Amazon, οι αναλυτές επισημαίνουν ότι θα αναγκαστεί στην πράξη να ανταγωνιστεί τους σημερινούς στενούς συνεργάτες της από τον χώρο των logistics (βλέπε UPS και FedEx) στους οποίους -κατά τον κ. Ολσάφσκι- βασίζεται για να αντιμετωπίσει τη νέα πρόκληση. Η Walmart είναι, επίσης, μεγάλη και μάλλον δεν θα έχει πρόβλημα να ακολουθήσει… Οι μικρότεροι παίκτες, όμως, όλοι εκείνοι που διαθέτουν προϊόντα τους μέσα από τους ηλεκτρονικούς καταλόγους της Amazon (λέγεται πως σήμερα αντιπροσωπεύουν περίπου τα μισά), μάλλον θα υποφέρουν…

Ποιος είπε, όμως, πως η πρόοδος και η ανάπτυξη έρχονται χωρίς κόπο;

Οι δημοτικές εκλογές είναι προ των πυλών και οι υποψήφιοι δήμαρχοι έχουν αρχίσει να παρουσιάζουν τα προγράμματά τους. Είναι προφανές ότι αδυνατώ να δω τα προγράμματα όλων των υποψηφίων, αλλά κάτι μου λέει ότι σε ένα αρκετά μεγάλο ποσοστό υπάρχουν εκτενείς αναφορές στην αποκαλούμενη «έξυπνη» πόλη. Το παράδειγμα των Τρικάλων έχει δημιουργήσει μεγάλη εντύπωση σε πολύ κόσμο και ειδικά τους υποψηφίους που αναζητούν τρόπους διαφοροποίησης.

Προσωπικά, θεωρώ ότι η αξιοποίηση των ψηφιακών τεχνολογιών είναι εκ των ουκ άνευ για τους οργανισμούς τοπικής αυτοδιοίκησης. Και αυτό γιατί όπως κάνουμε λόγο για ψηφιακό μετασχηματισμό των επιχειρήσεων, θα πρέπει κάποια στιγμή να κάνουμε λόγο και για τον ψηφιακό μετασχηματισμό των δήμων και των περιφερειών. Κάτι που σημαίνει ότι δεν αρκεί για έναν δήμο να αποκτήσει καλή σύνδεση στο Internet, δωρεάν WiFi hotspots, έξυπνο φωτισμό, πύλη για άμεση έκδοση των δικαιολογητικών και apps που να σου λένε τι μπορείς να κάνεις στην περιοχή, ή να σε ενημερώνουν για το αν -και που- υπάρχουν θέσεις στάθμευσης.

Καλά και άκρως απαραίτητα είναι όλα τα παραπάνω, αλλά το κυριότερο είναι ότι θα πρέπει να αλλάξει η νοοτροπία όλων των εμπλεκόμενων πλευρών. Είναι απαραίτητο όλοι οι εργαζόμενοι στο δήμο να έχουν βασικές ψηφιακές δεξιότητες. Και αν δεν τις έχουν, θα πρέπει να τις αποκτήσουν. Ο δήμος θα πρέπει να επιδιώξει να ενημερώσει τους πολίτες του για τις δυνατότητες και τις ευκαιρίες των ψηφιακών τεχνολογιών μέσα από σεμινάρια και δράσεις. Και οι δημότες θα πρέπει να τα παρακολουθήσουν. Όπως αντίστοιχα το ίδιο συμβαίνει και με τις επιχειρήσεις. Ο δήμος οφείλει να προσπαθήσει να τις εκπαιδεύσει, αλλά θα πρέπει και αυτές να πάνε να παρακολουθήσουν τα σεμινάρια.

Αλλαγή νοοτροπίας σημαίνει επίσης ότι οι «εμπλεκόμενες πλευρές» επιδιώκουν και να συνεργαστούν μεταξύ τους. Στην ψηφιακή εποχή, το μοντέλο της μόνιμης αντιπολίτευσης και αντιπαλότητας δεν λειτουργεί, γιατί σχεδόν πάντα το αποτέλεσμα είναι ο οργανισμός να μένει πίσω σε σχέση με τον «ανταγωνισμό» του. Θα πει κανείς, βέβαια, τί ανταγωνισμό μπορεί να έχει ένας δήμος. Όμως, η αλήθεια είναι πως υπάρχει ανταγωνισμός και μεταξύ των δήμων όσον αφορά την προσέλκυση κατοίκων, την προσέλκυση επενδύσεων, την προσέλκυση τουριστών.

Είναι μία νέα εποχή και θέλει και νέα νοοτροπία.

[social_share googleplus="no" linkedin="yes" viber="no"]

Τα smartphones έχουν αποκτήσει πλέον ισχύ αντίστοιχη με εκείνη ενός φορητού υπολογιστή και τα δίκτυα κινητής τηλεφωνίας προσφέρουν εξαιρετικά υψηλές ταχύτητες διακίνησης δεδομένων. Κάτι που σημαίνει ότι είναι πιο εύκολο από ποτέ ένας επιχειρηματίας ή ένα στέλεχος εταιρείας να εργάζεται και να διαχειρίζεται τις καθημερινές εργασίες από οπουδήποτε και αν βρίσκεται. Και αυτό είναι πολύ πιο σημαντική αλλαγή από αυτή που φαντάζονται πολλοί.

Με τις λύσεις που υπάρχουν διαθέσιμες αυτή τη στιγμή και στην Ελλάδα, η παρακολούθηση των οικονομικών στοιχείων της εταιρείας μπορεί να γίνεται και από το κινητό. Η είσοδος στο σύστημα διαχείρισης της καθημερινής λειτουργίας μίας επιχείρησης, το γνωστό ERP, γίνεται και από το smartphone, δεδομένου ότι όλες οι επιχειρησιακές εφαρμογές «τρέχουν» πλέον μέσω του Διαδικτύου. Πρακτικά, το μόνο που χρειάζεται ένας επιχειρηματίας ή το στέλεχος μίας εταιρείας είναι μία καλή σύνδεση στο Internet. Και είναι άκρως απαραίτητο να έχει εξαιρετικά καλή και σταθερή σύνδεση, όσον αφορά στο κινητό τηλέφωνό του.

Βασικό συστατικό της επιτυχίας μιας επιχείρησης είναι και η επικοινωνία με τους συνεργάτες και τους εργαζομένους της. Εργαλεία, όπως οι τηλεδιασκέψεις, είναι πλέον διαθέσιμα και προσιτά σε όλους, τα χαρακτηριστικά τους είναι τέτοια που προσφέρουν τη δυνατότητα να πραγματοποιηθούν ακόμη και μέσα από smartphones, ενώ εφικτή είναι και η ανταλλαγή αρχείων. Πρακτικά, με το κινητό μπορεί να δουλεύει κανείς σα να είναι στο γραφείο του!

Επιπλέον, οι υπηρεσίες που είναι διαθέσιμες φθάνουν έως το σημείο να έχει κάποιος τη δική του γραμματεία, χωρίς να απασχολεί κάποιον άνθρωπο για τη συγκεκριμένη εργασία. Οι υπηρεσίες virtual assistant είναι διαθέσιμες και στην Ελλάδα και προσφέρουν τη δυνατότητα σε έναν επαγγελματία να έχει γραμματειακή υποστήριξη για όσες ώρες ημερησίως το επιθυμεί. Ακόμη και αν αυτός δεν είναι ποτέ στο γραφείο του.

Πλέον, το γραφείο ενός επιχειρηματία ή επαγγελματία μπορεί να είναι οπουδήποτε το επιθυμεί ο ίδιος. Αρκεί να έχει ένα smartphone και έναν φορητό υπολογιστή!