Δόθηκαν στη δημοσιότητα τα αποτελέσματα της ετήσιας σχετικής έρευνας του ΙΟΒΕ
Αν η αίσθησή σας, τους τελευταίους μήνες, είναι ότι κάτι δεν πάει καλά με τη νέα επιχειρηματικότητα, ότι υπάρχουν προβλήματα ιδιαίτερα στα αρχικά στάδια, κι ότι οι συνεχείς πιέσεις λόγω της χρονίζουσας κρίσης εξακολουθούν να έχουν άκρως αρνητικό αντίκτυπο και σ’ αυτόν τον τομέα, μην ανησυχείτε… δεν είστε απαισιόδοξοι – όντως υπάρχει πρόβλημα, το οποίο αποδεικνύεται από αριθμούς, στατιστικές και πλήθος στοιχείων, τα οποία συγκέντρωσε το Ίδρυμα Οικονομικών & Βιομηχανικών Ερευνών (ΙΟΒΕ).
Η Ετήσια Έκθεση για την Επιχειρηματικότητα 2016-2017 παρουσιάσθηκε τη Δευτέρα, 18 Δεκεμβρίου, δημοσιεύεται ανελλιπώς κάθε χρόνο από το 2003 και εντάσσεται στο πλαίσιο της συμμετοχής του ΙΟΒΕ στο παγκόσμιο ερευνητικό πρόγραμμα Global Entrepreneurship Monitor (GEM).
Η εκδήλωση άνοιξε με τους χαιρετισμούς του Προέδρου του Δ.Σ του ΙΟΒΕ, Τάκη Αθανασόπουλου, και του Διευθύνοντος Συμβούλου της Eurobank (που φιλοξένησε την εκδήλωση στα κεντρικά γραφεία της, στο Σύνταγμα) Φωκίωνα Καραβία, ενώ τα βασικά ευρήματα της Έκθεσης παρουσίασε ο Άγγελος Τσακανίκας, Επίκουρος Καθηγητής ΕΜΠ και Επιστημονικός Υπεύθυνος του Παρατηρητηρίου Επιχειρηματικότητας του ΙΟΒΕ.
Κεντρικός ομιλητής στην εκδήλωση ήταν ο αναπληρωτής υπουργός Έρευνας & Καινοτομίας, Κώστας Φωτάκης, που παρουσίασε τις κυβερνητικές πρωτοβουλίες για τη «θεραπεία» των πολλών προβλημάτων της καθημερινότητας στο χώρο της επιχειρηματικότητας, ενώ ακολούθησε συζήτηση με τη συμμετοχή των Αλέξανδρου Ελευθεριάδη, Chief Scientist & Co-founder της Vidyo, Γιώργου Δημόπουλου, Partner της VentureFriends, Γιάννη Καλογήρου, Καθηγητή στο ΕΜΠ και Ρούλας Μπαχταλιά, Programme Manager του προγράμματος EGG της Eurobank, με συντονιστή τον Γενικό Διευθυντή του ΙΟΒΕ,καθηγητή στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών, Νίκο Βέττα.
Όπως προκύπτει από την Έκθεση, λοιπόν, παρά τη σταθεροποίηση της οικονομίας, οι έντονες αβεβαιότητες για την πορεία της οικονομικής πολιτικής, σε συνδυασμό με τη φορολογική πίεση στην αυτοαπασχόληση και τους ελεύθερους επαγγελματίες, φαίνεται πως επηρέασαν την επιχειρηματική δραστηριοποίηση στη διάρκεια του 2016, με αποτέλεσμα κάμψη της επιχειρηματικότητας αρχικών σταδίων και σημαντική υποχώρηση του ποσοστού των ατόμων που βρίσκονταν στα αρχικά στάδια έναρξης μιας νέας επιχείρησης.
Επίσης, τα ποιοτικά στοιχεία της νέας επιχειρηματικότητας μάλλον επιδεινώνονται, καθώς περιορίζεται η καινοτομικότητα, διατηρείται σε υψηλό επίπεδο η επιχειρηματικότητα ανάγκης, διευρύνονται τα εγχειρήματα στον τομέα της λιανικής, ενώ ακόμα δεν φαίνεται να κινητοποιούνται επαρκώς στην επιχειρηματικότητα άτομα από δεξαμενές υψηλότερου μορφωτικού επιπέδου.
Βεβαίως, υπάρχουν και θετικές εξελίξεις: επισημαίνεται εντονότερη αξιοποίηση νέων τεχνολογιών, ενίσχυση της επιχειρηματικότητας ευκαιρίας, καθώς και ενίσχυση της εξωστρέφειας, αν και αυτή φαίνεται να σχετίζεται περισσότερο με τον σχετικά υψηλό αριθμό εγχειρημάτων υπηρεσιών στον κλάδο του τουρισμού, που εκ φύσεως έχουν εξωστρεφή χαρακτήρα.
Η έκθεση περιλαμβάνει,επίσης, ανάλυση των χαρακτηριστικών των νέων εγχειρημάτων από άτομα μεγαλύτερης ηλικίας(seniorentrepreneurship), καθώς και ποσοτική διερεύνηση των παραγόντων που επηρεάζουν την εξωστρέφεια των εγχειρημάτων.
Τα βασικά ευρήματα της Έκθεσης για την Επιχειρηματικότητα είναι τα εξής:
Το ποσοστό του πληθυσμού ηλικίας 18-64 ετών που βρισκόταν το 2016 σε αρχικά στάδια επιχειρηματικής ενεργοποίησης, συμπεριλαμβανομένης της αυτοαπασχόλησης, υποχωρεί στο 5,7% (περίπου 380.000 άτομα) από 6,7% (περίπου 450.000) το 2015. Πρόκειται για μία από τις χαμηλότερες διαχρονικά επιδόσεις της χώρας (2003-2016: 6,9%).
Το ποσοστό του πληθυσμού που δηλώνει πως διέκοψε ή ανέστειλε την επιχειρηματική του δραστηριότητα το 2016 ανέρχεται στο 3,8% του πληθυσμού (περίπου 260.000 άτομα), υψηλότερα από το αντίστοιχο ποσοστό του 2015 (3,0%). Επτά στους δέκα δηλώνουν ως βασικότερο λόγο διακοπής ή αναστολής λειτουργίας της επιχείρησης την έλλειψη κερδοφορίας.
Το 41% των επιχειρηματιών αρχικών σταδίων (περίπου 160.000 άτομα) ξεκίνησαν ένα επιχειρηματικό εγχείρημα από ανάγκη, ενώ το 36,1% (περίπου 140.000 άτομα) διέκριναν κάποια επιχειρηματική ευκαιρία. Σε σχέση με τον μέσο όρο άλλων ευρωπαϊκών χωρών που ανήκουν στην ομάδα της καινοτομίας (δηλ. των πιο αναπτυγμένων χωρών, στις οποίες ανήκει και η Ελλάδα), η επιχειρηματικότητα ευκαιρίας κινείται σε πολύ χαμηλότερα επίπεδα (55,8%), ενώ η επιχειρηματικότητα ανάγκης βρίσκεται σε υψηλότερα (22,8%).
Η γυναικεία επιχειρηματικότητα αρχικών σταδίων μειώθηκε σε 4,8% (περίπου 168.000 γυναίκες) από 6% το 2015, ενώ στους άνδρες μειώθηκε σε 6,6% (περίπου 200.000 άνδρες) από 7,5% το 2015.
Σχεδόν ένας στους τρεις επιχειρηματίες (ποσοστό 35%) έχει τουλάχιστον ένα πτυχίο τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, με το 7,8% μάλιστα να διαθέτει κάποιου είδους μεταπτυχιακή ειδίκευση. Όμως, σχεδόν το 42,7% είναι απλώς απόφοιτοι Λυκείου, ποσοστό μάλιστα που παρουσιάζει το 2016 ενίσχυση σε σχέση με το 2015.
To 2,9% των ατόμων ηλικίας 18-64 ετών, (περίπου 212.000 άτομα) δήλωσαν πως διαδραμάτισαν ρόλο άτυπου επενδυτή για τη χρηματοδοτική υποστήριξη επιχειρηματικής πρωτοβουλίας άλλων, ποσοστό ελαφρώς χαμηλότερο από το 2015 αλλά κι από το μέσο όρο των χωρών καινοτομίας (3,4%). Ποσοστό της τάξης του 84% των άτυπων επενδυτών,όμως,είναι μέλη του στενότερου ή ευρύτερου οικογενειακού κύκλου του νέου επιχειρηματία (ΣΣ. για να επιβεβαιωθεί η γνωστή ρήση πως, οι πρώτοι στους οποίους απευθύνονται οι startupersγια οικονομική ενίσχυση, είναι το «τρίπολο» friends–fools–family...)
Σε κλαδικό επίπεδο, διατηρείται υψηλό το ποσοστό των εγχειρημάτων στον πρωτογενή τομέα (7,7%, το 2016) που είναι μια από τις υψηλότερες σχετικές επιδόσεις διαχρονικά. Tα νέα εγχειρήματα στον κλάδο της μεταποίησης μάλλον μειώνονται, ενώ σημαντική άνοδος σημειώνεται στο ποσοστό όσων εντάσσονται στις υπηρεσίες προς τους καταναλωτές.
Συνεπώς, η σταθεροποίηση της οικονομίας το 2016 και η μικρή ενίσχυση της ιδιωτικής κατανάλωσης φαίνεται πως ενισχύουν και πάλι το ενδιαφέρον για εγχειρήματα λιανικής, εξέλιξη που επαναφέρει χαρακτηριστικά ενός προτύπου ανάπτυξης το οποίο χαρακτήρισε την προς κρίσηςεποχή.
Τρεις στους πέντε επιχειρηματίες δηλώνουν ότι κανένας δυνητικός πελάτης δεν πρόκειται να θεωρήσει τα προϊόντα ή τις υπηρεσίες τους νέα και πρωτοποριακά, ενώ ποσοστό 15,6% δηλώνει αντίθετα πως όλοι θα θεωρήσουν τα προϊόντα τους καινοτομικά... Το εύρημα αυτό πιθανόν να οφείλεται στο γεγονός ότι τα νέα εγχειρήματα αφορούν κυρίως στους τομείς υπηρεσιών προς τον καταναλωτή.
Σχεδόν ένας στους τρεις επιχειρηματίες αρχικών σταδίων το 2016 φαίνεται να μην απασχολεί κανέναν άλλον στο νέο του εγχείρημα, ενώ τρεις στους πέντε απασχολούν ως 5 άτομα στο ξεκίνημα. Τα νέα εγχειρήματα φαίνεται πως, τελικά, είναι πολύ μικρές επιχειρήσεις, κάτι που συμβαίνει και σε αρκετές άλλες χώρες. Μ’ άλλαλόγια, τα νέα εγχειρήματα προσφέρουν απασχόληση κυρίως στους ιδρυτές τους.
Ένας στους τρεις επιχειρηματίες δηλώνει ότι απευθύνεται αποκλειστικά στην εγχώρια αγορά, ενώ ίδιο και το ποσοστό των επιχειρήσεων που δηλώνει ότι πάνω από το ¼ του τζίρου τους προέρχεται από πελάτες εξωτερικού, επίδοση ελαφρώς χαμηλότερη από τον μέσο όρο των χωρών καινοτομίας (35%). Πάντως, για πρώτη φορά φαίνεται να ενισχύεται -εκτός από την έκταση των εξαγωγών- και η έντασή τους, καθώς το ποσοστό όσων εξάγουν πάνω από το 25% του κύκλου εργασιών τους ξεπέρασε για πρώτη φορά το 70%.
Παρότι το 64% των πολιτών της χώρας δηλώνουν ότι η επιχειρηματικότητα αποτελεί μια καλή επαγγελματική σταδιοδρομία και 66% δηλώνουν ότι οι επιτυχημένοι επιχειρηματίες αντιμετωπίζονται με σεβασμό και καταξίωση, το ποσοστό του πληθυσμού που διαβλέπει επιχειρηματικές ευκαιρίες το επόμενο εξάμηνο στη χώρα είναι το χαμηλότερο παγκοσμίως: μόλις 13%. Από την άλλη, αν και το 71% των νέων επιχειρηματιών δηλώνει ότι διαθέτει τις ικανότητες και τις γνώσεις για την άσκηση επιχειρηματικής δραστηριότητας, η Ελλάδα διατηρεί διαχρονικά μία από τις υψηλότερες επιδόσεις στον κόσμο (περίπου 70%) στο φόβο της αποτυχίας.
Τα εμπόδια στην επιχειρηματικότητα
Με βάση τα αποτελέσματα της έρευνας του 2016, το επιχειρηματικό περιβάλλον στη χώρα παραμένει δυσμενέστερο σε σύγκριση με τις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες καινοτομίας.
Η χαμηλή δυναμική της ελληνικής επιχειρηματικότητας ερμηνεύεται σε ένα βαθμό από τις επιπτώσεις της κρίσης, κυρίως όμως οφείλεται σε δομικές και διαρθρωτικές αδυναμίες της χώρας που σχετίζονται με τη γραφειοκρατία, το ασταθές φορολογικό πλαίσιο, αλλά και τη μη διαθεσιμότητα ή μη αποτελεσματική λειτουργία μηχανισμών προώθησης και υποστήριξης της επιχειρηματικότητας.
Τα βασικά εμπόδια επιχειρηματικής δραστηριοποίησης στην Ελλάδα σε σημαντικό βαθμό εκπορεύονται από την έλλειψη ενός γενικότερου πλαισίου εθνικών πολιτικών για την επιχειρηματικότητα, αλλά και την αναποτελεσματικότητα των πολιτικών σε ότι αφορά στη φορολογία των νέων επιχειρήσεων, στη γραφειοκρατία, αλλά και σε άλλους παράγοντες όπως π.χ. στη μη αποτελεσματική λειτουργία των δημόσιων φορέων που εποπτεύουν την ίδρυση των νέων επιχειρήσεων.
Σημαντικά προσκόμματα στην επιχειρηματικότητα τίθενται ακόμα από τη δυσκολία πρόσβασης σε χρηματοδότηση, τα υψηλά εμπόδια εισόδου στην αγορά, αλλά και τη λειτουργία του ευρύτερου πολιτικού και κοινωνικού περιβάλλοντος.
Από την άλλη, βασικά κίνητρα προώθησης της επιχειρηματικότητας σύμφωνα με τους εμπειρογνώμονες μπορούν να αποτελέσουν η αναβάθμιση του επιπέδου εκπαίδευσης, εστιάζοντας κυρίως στην ανάπτυξη του επιχειρείν, και η υλοποίηση δράσεων που ενθαρρύνουν την επιχειρηματικότητα, παρέχοντας κίνητρα για την έναρξη νέων εγχειρημάτων.
Για περισσότερα στοιχεία και πληροφορίες σχετικά με το Παρατηρητήριο Επιχειρηματικότητας τουΙΟΒΕ, καθώς και για το πλήρες κείμενο της έκθεσης μπορείτε να επισκεφτείτε τον επίσημο ιστότοπό του στη διεύθυνση http://iobe.gr/
