Μέσα στους σεισμούς, λιμούς και καταποντισμούς, στους πολέμους και τις αντάρες που βιώνουμε τις τελευταίες ημέρες, είχαμε μια εξέλιξη που μάλλον «πέρασε στο ντούκου», κατά το κοινώς λεγόμενο – μ’ άλλα λόγια, δεν της δόθηκε η σημασία που της άξιζε.
Λίγες ήταν οι αναφορές στα μέσα ενημέρωσης και περιορισμένος ο αντίκτυπος, παρότι οι επιπτώσεις μπορεί να είναι ιδιαίτερα σημαντικές και πολλά ίσως αλλάξουν τα επόμενα χρόνια στον χώρο της τεχνολογίας, ειδικά όσον αφορά στις άπειρες ψηφιακές συσκευές που όλοι χρησιμοποιούμε πλέον στην καθημερινότητά μας.
Αυτή η εξέλιξη δεν ήταν άλλη από την προώθηση σε ευρωπαϊκό επίπεδο (ανάλογη κίνηση γίνεται και στις ΗΠΑ) νομοθεσίας σχετικά με το δικαίωμα των καταναλωτών (όλων ημών, δηλαδή) να επισκευάζουν αντί να αντικαθιστούν (κυρίως ηλεκτρονικά, αλλά όχι μόνο) προϊόντα, αντί να αγοράζουν αμέσως καινούρια. μόλις παρουσιαστεί το παραμικρό πρόβλημα στη λειτουργία τους.
Η πρωτοβουλία για το “right to repair” ξεκίνησε από την Επιτροπή, με κύρια αφορμή την ανάγκη μείωσης των τεράστιων περιβαλλοντικών επιπτώσεων λόγω αυτής της «κακής συνήθειας», και το σχετικό νομοσχέδιο εγκρίθηκε την περασμένη εβδομάδα από το Ευρωκοινοβούλιο με συντριπτική πλειοψηφία (550 ψήφοι υπέρ, 15 κατά και 15 αποχές), ανοίγοντας τον δρόμο για την εφαρμογή σε όλες τις χώρες-μέλη. Κοινός πλέον στόχος είναι «η ενθάρρυνση μιας περισσότερο βιώσιμης κατανάλωσης, με διευκόλυνση της επισκευής των ελαττωματικών προϊόντων, μείωση των αποβλήτων και στήριξη του κλάδου των επισκευών».
Το γεγονός ότι πετάμε στα σκουπίδια αγαθά που θα μπορούσαν να επισκευαστούν έχει τεράστιες επιπτώσεις στο περιβάλλον. Οι αριθμοί που παραθέτει η Επιτροπή δείχνουν ότι, εξαιτίας αυτής της πρακτικής, σπαταλούνται κάθε χρόνο 30 εκατ. τόνοι πόρων και παράγονται 261 εκατ. τόνοι εκπομπών ισοδύναμου CO2, καθώς και 35 εκατ. τόνοι αποβλήτων.
Συνολικά, οι καταναλωτές που αγοράζουν καινούρια προϊόντα αντί να επισκευάζουν τα παλιά τους. χάνουν περίπου 12 Β€ ετησίως. Σύμφωνα με σχετικές μελέτες, το 77% των Ευρωπαίων πολιτών θα προτιμούσε να επισκευάζει τα προϊόντα του αντί να αγοράζει καινούρια, δικαιολογώντας την πρόταση για το «δικαίωμα στην επισκευή», που πλέον προστίθεται στις άλλες πρωτοβουλίες της ΕΕ για οικολογικό σχεδιασμό και ενδυνάμωση των καταναλωτών, στο πλαίσιο της «πράσινης» μετάβασης.
Προφανώς, ζούμε σε μια καταναλωτική κοινωνία και οι κατασκευαστές / παραγωγοί έχουν κάθε λόγο να επιδιώκουν τη χρονική μείωση των κύκλων αντικατάστασης, ώστε να πωλούν ακόμα περισσότερα προϊόντα. Όμως, τελευταία ‘το κακό έχει παραγίνει’ – στα Fast Moving Consumer Goods περιλαμβάνονται πολύ περισσότερα προϊόντα απ’ όσα θα περίμενε κανείς, που δεν ολοκληρώνουν τον κύκλο ζωής τους, αλλά -αντίθετα- προωθείται και ενθαρρύνεται η αγορά νέων, κάτι που συμβαίνει πχ. κατά κόρον στην αγορά των κινητών τηλεφώνων.
Σύμφωνα με τη νέα νομοθεσία, εντός της νόμιμης περιόδου εγγύησης, τα καταστήματα θα πρέπει να δίνουν προτεραιότητα στην επισκευή, όταν αυτή είναι φθηνότερη ή κοστίζει το ίδιο με την αντικατάσταση του προϊόντος, εκτός αν η επισκευή είναι ανέφικτη ή δεν βολεύει τον καταναλωτή. Οι ευρωβουλευτές πρότειναν, επίσης, να παρατείνεται η νόμιμη εγγύηση ενός προϊόντος κατά ένα χρόνο μετά την επισκευή του, να διατηρείται το δικαίωμα στην επισκευή ακόμα και μετά τη λήξη της, να παρέχονται «συσκευές αντικατάστασης» για όσο διάστημα διαρκεί η επισκευή, αλλά και να παρέχεται στον καταναλωτή η δυνατότητα να επιλέξει αντίστοιχο ανακατασκευασμένο προϊόν, αντί της αγοράς καινούριου.
Κι επειδή ‘ο διάβολος κρύβεται στις λεπτομέρειες’, οι νέες διατάξεις προβλέπουν πως οι ανεξάρτητοι επισκευαστές (η ύπαρξή τους θεωρείται αναγκαία, καθώς οι ‘εξαρτημένοι’ – μέλη της λίστας των επίσημων service κάθε κατασκευαστή, χρεώνουν την εργασία τους με το δευτερόλεπτο και τα ανταλλακτικά με το αντίστοιχο του βάρους τους σε χρυσό), οι ανακατασκευαστές (βλέπε refurbished), αλλά και οι ίδιοι οι πελάτες πρέπει να έχουν εύκολη πρόσβαση σε όλα τα αναγκαία υλικά, στις πληροφορίες επισκευής και τα απαραίτητα εργαλεία, σε λογικές τιμές.
Μάλιστα, το Ευρωκοινοβούλιο βλέπει ακόμα πιο μακριά, προτείνοντας να δημιουργηθούν διαδικτυακές πλατφόρμες οι οποίες θα πληροφορούν τους καταναλωτές για τους επισκευαστές (ως repair cafes, αναφέρονται χαρακτηριστικά) και ανακατασκευαστές στην περιοχή τους, ώστε αυτό να αποτελέσει άλλο ένα κίνητρο (μαζί με κουπόνια κι άλλες οικονομικές ευκολίες) ώστε να μην προστρέχουν αμέσως στην αγορά νέων συσκευών.
Το θέμα είναι τεράστιο, με σημαντικές επιπτώσεις στη σχεδίαση των ηλεκτρονικών συσκευών, ειδικά όταν προχωρήσει η ευρύτερη χρήση των 3D εκτυπωτών. Θα επανέλθουμε, λοιπόν…
