Τους πρώτους μήνες μετά την «εγκατάσταση» της πανδημίας στην καθημερινότητά μας όλοι μιλούσαμε (κι εμείς γράφαμε) για τη νέα κανονικότητα στην οποία είμασταν υποχρεωμένοι να προσαρμοστούμε, προκειμένου να προχωρήσει η ζωή μας βάσει των νέων συνθηκών που αυτή επιβάλει.
Κι αυτό αργά ή γρήγορα, εύκολα ή δύσκολα, σε μεγάλο ή σε μικρότερο βαθμό έγινε, με γνώμονα και φόβητρο ότι ο «απροσάρμοστος» σταδιακά τίθεται εκτός πραγματικότητας, με ό,τι μπορεί να σημαίνει αυτό για την πορεία του ή ακόμα και για την επιβίωσή του.
Οι αναταράξεις και οι ανατροπές που έφερε μαζί της η πανδημία, αλλού απορροφήθηκαν ομαλά, στο πλαίσιο μιας μετεξέλιξης καταστάσεων και τρόπων εργασίας που ως τότε έδειχναν παγιωμένοι (ή εξελίσσονταν πολύ αργά), αλλού δυσκολότερα, με λύσεις λίγο ως πολύ πρόχειρες και εκ των ενόντων, στο πλαίσιο της υποχρέωσης να συνεχιστεί η δραστηριότητα και λειτουργία των κάθε λογής επιχειρήσεων και παραγωγικών μονάδων, σε πλήθος τομείς.
Η εξ αποστάσεως εργασία, που εξ ανάγκης επιβλήθηκε τις πρώτες ημέρες και εβδομάδες, φανέρωσε γρήγορα τα καλά και τα κακά της. Κι αν τα πρώτα κέρδισαν πόντους στη συνείδηση εργοδοτών και εργαζομένων, που ανακάλυψαν ότι μπορεί να υπάρξει μια εναλλακτική μορφή εργασίας χωρίς δυσμενείς επιπτώσεις στον όγκο και την ποιότητα της δουλειάς (αν δεν υπήρξε και βελτίωση), τα δεύτερα ταλαιπώρησαν πολλούς και εξακολουθούν να το κάνουν, κατά περίπτωση.
Κι όπως συμβαίνει συχνά, οι νέοι κανόνες του παιχνιδιού επιβάλλουν την ύπαρξη ενός «διαιτητή», ο οποίος θα βάλει τα πράγματα στη θέση τους κι όχι μόνο θα συνθέσει το νέο θεσμικό πλαίσιο, αλλά θα επιβλέψει και την εφαρμογή του, στην πράξη. Αυτόν ακριβώς τον ρόλο έδωσε -όχι αδίκως, ως εκφραστής της θέλησης των εκατοντάδων εκατομμυρίων πολιτών της ΕΕ- στον εαυτό του το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο που, στα μέσα Δεκεμβρίου, ψήφισε με μεγάλη πλειοψηφία (41 έναντι 12) στο πλαίσιο της Επιτροπής Απασχόλησης ένα νέο προσχέδιο κανόνων με τη φιλοδοξία να βελτιώσει τις συνθήκες εργασίας και να προστατέψει τα δικαιώματα των digital workers, των ψηφιακών εργαζομένων – μ’ άλλα λόγια, σχεδόν όλων μας, αν όχι σήμερα, σίγουρα τα επόμενα χρόνια.
Το συγκεκριμένο προσχέδιο αφορά κυρίως όσους εργάζονται μέσω ψηφιακών πλατφορμών, θεσμοθετώντας κανόνες στον τρόπο που το κάνουν, απαγορεύοντας στην πράξη τον έλεγχο των εργαζομένων εκ μέρους των εργοδοτών με τεχνικά μέσα και υποχρεώνοντάς τες να μοιράζονται κάποια από τα πολλά στοιχεία που συλλέγουν για αυτούς.
Βλέπετε, η εξ αποστάσεως εργασία μπορεί να είναι πλέον ο προτιμώμενος τρόπος απασχόλησης τόσο για έναν μισθωτό, όσο και για έναν ελεύθερο επαγγελματία, μόνο που ο πρώτος έχει πολύ περισσότερα δικαιώματα (και υποχρεώσεις, καλό είναι να μην το ξεχνάμε αυτό), σε σύγκριση με τον δεύτερο. Κι αν στις μεσαίες / μεγάλες επιχειρήσεις οι έλεγχοι εκ μέρους των αρχών είναι συχνότεροι και αυστηρότεροι, στις μικρομεσαίες και τις μικρές (όπου συνηθίζονται ιδιαίτερα οι συγγενείς εργαζόμενοι) οι ευκαιρίες καταστρατήγησης των κανόνων είναι περισσότερες.
Οι ευρωβουλευτές, σύμφωνα με το επίσημο δελτίο Τύπου, συμφώνησαν ότι η μορφή εργασίας στην οποία ο εργοδότης υποχρεώνει τον εργαζόμενο, είναι κάτι που μπορεί να προσβληθεί είτε από τον δεύτερο, είτε το συνδικαλιστικό σωματείο του, είτε κάποια εποπτεύουσα αρχή. Μάλιστα, στην περίπτωση που υπάρχει διαφωνία μεταξύ της πλατφόρμας και του εργαζομένου ως προς τα εργασιακά δικαιώματα του τελευταίου, υποχρεωμένη να αποδείξει αυτά που υποστηρίζει θα είναι εφεξής η πλατφόρμα κι όχι ο εργαζόμενος, όπως γινόταν ως τώρα.
Ως πρόσθετοι παράγοντες μπορούν, επίσης, να εξετασθούν ο σταθερός μισθός, το προκαθορισμένο ωράριο και ο χρόνος εργασίας, η τυχόν ύπαρξη συστήματος αξιολόγησης, η ύπαρξη κάποιας μορφής επίβλεψης, κάποιοι κανόνες στην εμφάνιση ή τη συμπεριφορά του εργαζομένου, τυχόν εργασία για λογαριασμό τρίτου, αλλά και το ασφαλιστικό / συνταξιοδοτικό πρόγραμμα που ενδέχεται να ισχύει γι’ αυτόν.
Μια άλλη ενδιαφέρουσα πτυχή του σχεδίου της Επιτροπής Απασχόλησης, τέλος, είναι ότι τα μέλη της αντιτίθενται στη χρήση αυτοματοποιημένων συστημάτων για την παρακολούθηση και αξιολόγηση των εργαζομένων (στα οποία, σχεδόν πάντα οι τελευταίοι δεν έχουν καμία πρόσβαση, συχνά ούτε και γνώση των αλγορίθμων που χρησιμοποιούνται) ζητώντας εγγυήσεις από τα κράτη-μέλη, με τα οποία ξεκινάει πλέον περίοδος διαβούλευσης για τη διαμόρφωση του νέου θεσμικού πλαισίου, ότι η τελική απόφαση θα λαμβάνεται πάντοτε από άνθρωπο κι όχι μονάχα από τη «μηχανή».
Κάτι είναι κι αυτό, αν θεσπιστεί, τελικά…
